Zwiększenie bezpieczeństwa przy stosowaniu strzemion obudowy górniczej

 Zwiększenie bezpieczeństwa przy stosowaniu strzemion obudowy górniczej
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

1. Wstęp

Powszechnie stosowaną obudową (wyrobisk chodnikowych w kopalniach węgla kamiennego jest obudowa odrzwiowa z łuków ŁP łączonych na zakładkę strzemionami. Wyrobiska górnicze zlokalizowane w strefach szczególnego zagrożenia, w warunkach wzmożonych ciśnień deformacyjnych i koncentracji naprężeń w górotworze oraz w rejonach występowania wysokoenergetycznych wstrząsów górotworu poddawane są okresowo znacznym obciążeniom, które są przekazywane na obudowę.

W takich warunkach złącza obudowy pracują w stanie wysokich złożonych naprężeń . W śrubach strzemion akumuluje się energia, która w momencie krytycznym podczas rozerwania śruby powoduje jej odrzut z nakrętką do przestrzeni wyrobiska, stwarzając zagrożenie dla osób przebywających w bliskim sąsiedztwie.

Dla zabezpieczenia przed przemieszczeniem się do wyrobiska rozerwanej części śruby (ich odrzutem do wyrobiska) zostały opracowane bezpieczniki, których zadaniem jest rozproszenie energii potencjalnej skumulowanej w strzemieniu i powstrzymanie lub ograniczenie przemieszczenia się rozerwanej śruby wraz z nakrętką, poza obręb strzemienia lub połączenie śrubowe.

2. Charakterystyka pracy obudowy z kształtowników korytkowych.

Charakterystykę pracy obudowy rozpatruje się jako przebieg zależności podporności obudowy (przenoszonych sił) w lokacji przemieszczeń. Definiują ją Polskie Normy [7, 8, 9,10]. Istotą charakterystyki pracy obudowy są więc związki pomiędzy oddziaływaniem złożonego układu sił a zmianą geometrii, przemieszczeniami i deformacją obudowy.

Dobór obudowy dla wyrobisk prowadzony jest głównie dla zapewnienia stateczności wyrobiska, co w praktyce oznacza utrzymanie jego przekroju. Dla prawidłowego wykorzystania wyrobiska wymagane jest zapewnienie właściwych odstępów ruchowych między urządzeniami oraz przestrzeni dla bezpiecznego przemieszczania się załogi górniczej.

Z praktycznego punktu widzenia rozpatruje się charakterystykę pracy w funkcji obciążenie –przemieszczenie (jej deformacja), a nie w funkcji czasu, która nie obrazuje stopnia i przebiegu deformacji obudowy (i stanowi niedopuszczalne uproszczenia zagadnienia charakteru pracy obudowy).

Na etapie projektowania obudowy jej wymagana podporność na wykresie charakterystyki pracy (obudowy) powinna się znajdować na linii wzrostu podporności (obciążenia) (punkt 1, rys.1) przed wystąpieniem zsuwów na złączach.

Tak zaprojektowana obudowa pracuje w sposób prawidłowy z otaczającym ją górotworem.

Przedstawione na rysunku 1 charakterystyki pracy obudowy stalowej odrzwiowej prezentują różne stany współpracy obudowy z górotworem:
− pracę obudowy podatnej z dynamiczną zmianą podporności po kolejnych zsuwach w złączach (krzywa a),
− pracę obudowy podatnej z ciągłym zsuwem i zachowaniem w miarę stałej podporności wraz z podatnością (krzywa b),
− pracę obudowy podatnej usztywnionej na złączach (krzywa c),
− pracę obudowy podatnej przy obciążeniu dynamicznym udarem masy (krzywa d).

Projektowanie pracy obudowy ŁP na podporność występującą w punkcie 1 stanowiącą ok. 0,5 Fmax jest rozwiązaniem uzasadnionym merytorycznie i doświadczalnie. Przy prawidłowo zaprojektowanej obudowie podatnej nie dopuszcza się do przekroczenia obciążenia Fmax i to tak w odniesieniu do kształtowników, jak i złączy obudowy. Właśnie przekroczenie obciążenia maksymalnego może być jedną z przyczyn uszkodzeń strzemion złączy, w tym rozrywania ich śrub.

Z tego względu sugerowane w pracy [1,2] stosowanie spawanych klinów stalowych na złączu z tyłu dna kształtownika jest błędne merytorycznie, gdyż nie jest znany krytyczny punkt obciążenia, który przenosi obudowa i może dochodzić do jej nagłego zniszczenia w sposób dynamiczny, np. przez rozerwanie strzemion lub szybkiego uplastycznienia przekroju odrzwi i wyczerpania ich nośności.

Istniejące doświadczenia praktyczne wykazują, że przy znacznym usztywnieniu złącz na łukach następuje:
− deformacja plastyczna obudowy związana z dużymi trwałymi odkształceniami i zniszczeniami odrzwi (rys. 2, 3)
− zniszczenie, przez rozerwanie śrub strzemion lub kabłąków, co szeroko omówiono w punkcie 3 artykułu.

3. Przykłady zniszczeń strzemion w złączach obudowy

Strzemiona do łączenia elementów obudów wykonanych z kształtowników korytkowych są obok samego kształtownika podstawowym elementem konstrukcji obudowy, który decyduje o nośności obudowy, jak i o bezpieczeństwie jej stosowania.

W przypadku stosowania strzemion o niewłaściwej konstrukcji może dochodzić do szybkiej utraty jej nośności (podporności) przez nadmierny zsuw lub do jej zniszczenia w razie rozerwania strzemion.

Długoletnia praktyka i prowadzone obserwacje dołowe jak również badania laboratoryjne stanowiskowe pozwoliły zidentyfikować nieprawidłową pracę strzemion zabudowanych na złączach obudowy łukowej. Przykładową nieprawidłową pracę strzemion przedstawiono na kolejnych rysunkach (rys. 4-9).

Strzemiona obudowy podporowej pracują w zróżnicowanych warunkach geologiczno-górniczych i poddawane są wielokrotnym i różnorodnym obciążeniom.

Przy drążeniu wyrobisk w dwustronnym otoczeniu calizny skalnej, działające na obudowę chodnikową obciążenia są równomierne, czego skutkiem jest równomierny charakter obciążenia złącz i strzemion. Zapewnia to prawidłową pracę obudowy.

Z chwilą wystąpienia obciążeń nierównomiernych, które spowodowane są poprzez:
− oddziaływanie dodatkowych obciążeń np. od frontu ściany lub krawędzi pokładu,
− na skrzyżowaniach ściana-chodnik,
− za frontem ściany, np. przy utrzymywaniu chodnika w jednostronnym otoczeniu zrobów również złącza i strzemiona są obciążane siłami nierównomiernymi.

Przy nierównomiernym obciążeniu, w powyższych przypadkach strzemiona pracują w warunkach ekstremalnych, w których nie tylko istotna jest nośność zsuwna złącza, ale przede wszystkim jego wytrzymałość. Wytrzymałość złącza musi być rozpatrywana jako całość przy współpracy z kształtownikami. Doświadczenia dołowe wykazały, że rozrywanie śrub strzemion występuje zwłaszcza w rejonie nierównomiernych obciążeń działających na obudowę. Na skrzyżowaniu ściana –chodnik, jak i za frontem ściany, obciążenie działające na obudowę w znacznej mierze jest przenoszone przez zabudowany łuk ociosowy. Schemat układu działających sił przedstawia rysunek 10.

W wyniku działania obciążenia pionowego pz i poziomego px dochodzi do rozrywania strzemienia (w przypadku strzemion dwujarzmowych –śrub, natomiast w przypadku strzemion kabłąkowych –kabłąka), co wywołuje destrukcję obudowy i stwarza niebezpieczeństwo powstania zawału w omawianym rejonie. Obciążenia pz i px dodają się na jarzmie, generują powstawanie dużych momentów zginających oraz sił ścinających i rozrywających i przekraczając jego wytrzymałość powodują zniszczenie śrub lub kabłąka.

Rozerwanie śrub i kabłąków ma również miejsce przy zablokowaniu się jarzma górnego lub kabłąka przy zsuwie jarzma dolnego. Blokada jarzma górnego lub kabłąka prowadzi do niekorzystnej deformacji jarzma górnego, co bardzo często występuje w strzemionach typu SDO oraz strzemionach kabłąkowych typu K lub KŁ.

W praktyce obserwuje się również rozerwanie śrub strzemion górnych przy występowaniu w stropie pustek i działaniu zwiększonych obciążeń ociosowych.

Rozwiązania zabezpieczeń w strzemionach przed dynamicznym odrzutem zerwanej części śruby do przestrzeni wyrobiska można podzielić na:

–rozwiązania doraźne polegające na osłanianiu (np. taśmą) strzemion przed frontem ściany,

–rozwiązania w których strzemiona posiadają konstrukcję uniemożliwiającą przemieszczenie się rozerwanej śruby do wyrobiska,

–rozwiązania polegające na wyposażeniu strzemion w dodatkowe zabezpieczenia tzw. bezpieczniki.

Specjalną konstrukcję strzemienia stanowią rozwiązania strzemion kabłąkowych w których zerwaniu ulega jarzmo dolne (rys. 11) lub kabłąk (jarzmo górne) o poszerzonym kształcie (rys. 12).

4. Propozycje rozwiązań zabezpieczenia śrub strzemion przed dynamicznym odrzutem rozerwanej części śruby do wyrobiska

Mając na uwadze właściwości konstrukcji strzemion oraz ich wytrzymałość i nośność w fazie pracy statycznej, jak i dynamicznej, uwzględniając zróżnicowane geologiczno-górnicze oraz techniczno-technologiczne warunki pracy obudowy podatnej, autorzy artykułu podjęli się opracowania sposobu zminimalizowania zagrożenia dla ludzi wynikającego z rozrywania śrub strzemion.

Przedstawione w artykule rozwiązania polegają na zabezpieczaniu śrub strzemion przed dynamicznym odrzutem zerwanej części śruby za pomocą tzw. bezpieczników zabudowywanych dodatkowo w strzemionach.

Bezpieczniki strzemion opracowano szczególnie dla powszechnie stosowanych strzemion typu SD, SDO, KŁ, KL, w których za sprawą niedoskonałej konstrukcji strzemion dochodzi do rozrywania śrub.

Istniejąca koncepcja stosowania w strzemionach wzmocnionych typu SD, SDO z indeksem W wg normy PN [11] śrub M24 klasy 10.9 nie powinna być w praktyce zastosowana ze względu na gromadzenie dużej energii sprężystej, która w niesprzyjających warunkach po zerwaniu końca śruby z dużą siłą i prędkością będzie przemieszczała się do wyrobiska. Korzystniejszym rozwiązaniem jest wprowadzenie śrub M27 z gwintem drobnozwojowym, zapewniającym wysoką nośność śruby na rozrywanie (śruby takie są stosowane w strzemionach dwujarzmowych typu dla kształtowników ciężkich w górnictwie niemieckim [15]).

Opracowane zostały dwa podstawowe rodzaje bezpieczników do zabezpieczania śrub przed odrzutem:

–bezpieczniki cięgnowe (w dwóch odmianach) jako:

–bezpiecznik jednocięgnowy BC łączący końce dwóch śrub strzemienia i przechodzący pod jarzmem dolnym (rys. 13) lub zabudowywany za kształtownikiem od strony ociosu (rys. 14);

–bezpiecznik złożony z dwóch cięgien przechodzący pod jarzmem dolnym zabudowywany dla każdej śruby strzemienia oddzielnie (rys. 15);

–bezpiecznik jarzmowy BJ zaprojektowany w postaci obejmy, która może być mocowana do końców wystających śrub od strony wyrobiska za pomocą dodatkowych nakrętek (rys. 16 a,b).

W innym rozwiązaniu bezpiecznika jarzmowego obejma stalowa może być zakładana od strony wyłomu wyrobiska, tak jak na rysunku 17, lub przez zamocowanie obejmy do jarzma dolnego i stabilizację na odcinku śruby strzemienia, tak jak na rysunku 18.

Innym rodzajem zabezpieczenia jest bezpiecznik oczkowy wykonywany w postaci prętów z oczkami osadzonymi na końcu śruby i zamocowanymi poprzez nakrętkę do otworów w przedłużanych jarzmach górnych (rys.17).

W praktyce zastosowanie właściwego rozwiązania bezpiecznika dla śrub strzemion powinno być poprzedzone analizą odnotowanych przypadków uszkodzeń strzemion.

Przy rozrywaniu się pojedynczych śrub strzemion egzamin zdadzą rozwiązania w których cięgno lub jarzmo jest związane z dolnym jarzmem strzemienia.

W przypadku rozrywaniu dwóch śrub jednocześnie (co stwierdzono praktycznie w kopalniach) korzystniejsze będą takie rozwiązania bezpieczników, które związane są z zewnętrzną częścią strzemienia przylegającą do wykładki za obudową.

5. Badania stanowiskowe bezpieczników śrub strzemion

Dla oceny skuteczności rozwiązań konstrukcyjnych zabezpieczeń śrub w strzemionach obudowy górniczej przeprowadzone zostały badania stanowiskowe na kompletnych strzemionach obudowy górniczej z założonymi na śrubach strzemion bezpiecznikami, produkcji Przedsiębiorstwa Górniczego Demex Sp. z o.o. Ponadto, wykonane zostały badania cięgien bezpieczników na rozrywanie oraz badania skuteczności ich zacisków.

Wszystkie badania [5] przeprowadzone zostały w Laboratorium Budownictwa Podziemnego Katedry Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Zarządzania Ochroną Powierzchni w Politechnice Śląskiej w Gliwicach.

Badania przeprowadzono na oryginalnym oprzyrządowaniu stanowiskowym opublikowanym w opracowaniu [3], w którym dwie ramy połączone strzemieniem są ściskane, a przez zastosowanie konwersji obciążenia strzemiona są rozciągane.

Ogólny widok badanych bezpieczników na stanowisku badawczym na maszynie wytrzymałościowej ZD-100 przedstawiono na rys.19. Śruba przed odrzutem po rozerwaniu jest zabezpieczona bezpiecznikiem cięgnowym wg rozwiązania jak na rysunku 15.

Zabudowane w strzemieniu śruby zostały zabezpieczone przed przemieszczeniem się po zerwaniu badanymi bezpiecznikami. Dla odwzorowania zjawiska rozerwania śruby wytrzymałość jednej ze śrub strzemienia została obniżona przez stoczenie gwintu przed nakrętką na wysokości kołnierza jarzma dolnego strzemienia tak, aby zasymulować miejsce zerwania końca śruby z nakrętką.

W trakcie badania rejestrowano wielkość siły, przy której wystąpiło rozerwanie śruby oraz obserwowano zachowanie się zerwanego końca śruby z nakrętką.

Wartość maksymalnej siły rozrywania strzemienia (Pz) przy której jedna ze śrub (śruba specjalna M24) ulegała rozerwaniu kształtowała się w przedziale 512-600 kN.

We wszystkich badaniach fragmenty śrub z nakrętką, po rozerwaniu na skutek przekroczenia siły niszczącej, zostały zablokowane przez bezpieczniki i pozostały w pobliżu strzemienia. Wielkość "odskoku“ zerwanej śruby z nakrętką od strzemienia dla bezpiecznika cięgnowego nie przekraczała 100 mm (rys. 20–23), natomiast dla bezpiecznika jarzmowego w wyniku rozerwania śruby strzemienia wystąpiło odgięcie jarzma z końcówką zniszczonej śruby wraz z nakrętką, a wielkość odgięcia jarzma nie przekraczała 30 mm. (rys. 24 i 25).

6. Analiza energetyczna zjawiska rozerwania śruby w strzemieniu

Uproszczone obliczenia modelowanego zjawiska rozrywania śruby w strzemieniu przeprowadzono przy założeniu, że energia rozkłada się w równych częściach, że pomija się energię pochłanianą przez jarzma strzemienia itp.;

Wartość energii i prędkość odrzutu rozerwanej dynamicznie śruby w strzemieniu może być określona na podstawie o parametrów mechanicznych określonych w PN-EN ISO 898-1: 2001. [12,13].

Dla śrub M24 w klasie własności mechanicznej 8.8 do łączenia strzemion obudowy górniczej minimalna siła zrywająca Pz wynosi:

Pz = AS, min x Rm,min = 353 mm2 x 830 N/mm2 = 293 kN.

gdzie:

AS, min –nominalna powierzchnia czynnego przekroju gwintu śruby M24,

Rm,min –wytrzymałość stali na rozciąganie.

Wartość energii potencjalnej w chwili rozerwania śruby wynosi (wzór 1). Wobec złożoności zjawiska rozpraszania energii rozrywanej śruby przyjęto, że energia potencjalna w śrubie w momencie jej rozerwania rozkłada się w równych częściach na część z nakrętką i pozostałą część z łbem. Pomijając wielkość energii pochłanianej przez jarzma strzemienia można przyjąć, że energia potencjalna Ep w śrubie w chwili jej rozerwania zamienia się na energię kinetyczną Ek, a więc: po przekształceniu prędkość odrzutu części śruby z nakrętką wynosi (wzór 2) gdzie:

–minimalna siła rozrywająca, N

–długość śruby poddanej rozciąganiu (pomiędzy łbem a nakrętką), m

–procentowe wydłużenie przy rozerwaniu,

–masa odrzuconej części śruby z nakrętką, kg

–prędkość odrzutu rozerwanej części śruby z nakrętką.

Z dokonanych obliczeń wynika, że prędkość odrzutu rozerwanej części śruby M24 wraz z nakrętką w strzemieniu obudowy górniczej osiąga wartość ok. 80 m/s, a energia w momencie rozerwania śruby wynosi ok. 1 kJ.

Cechą istotną działania bezpiecznika śruby jest to, że zabudowane cięgno lub jarzmo bezpiecznika przyczynia się do rozproszenia energii uwalnianej podczas rozrywania śruby i uniemożliwia przemieszczenie się jej do wyrobiska. Rozerwana śruba wraz z nakrętką jest skutecznie przytrzymywana przez cięgno lub jarzmo bezpiecznika.

7. Wnioski końcowe

1. Doświadczenia górnicze wykazują, że przy stosowaniu obudów stalowych podporowych podatnych dochodzi w ekstremalnych warunkach do rozerwań śrub strzemion łączących łuki lub prostki odrzwi. Przyczyną rozrywania śrub, zwłaszcza w ekstremalnych warunkach ich pracy przy nierównomiernych obciążeniach, jest przekroczenie ich wytrzymałości. Przekroczenie to może być spowodowane niewłaściwym doborem obudowy, niewłaściwą technologią wykonania wyrobiska, a zwłaszcza brakiem właściwej wykładki za obudową. Przyczyną rozerwania śruby może być także niewłaściwa postać konstrukcyjna strzemienia, zbyt niska jej wytrzymałość lub wada technologiczna.

2. Dla zwiększenia bezpieczeństwa stosowania strzemion, tam gdzie w sposób niekontrolowany może dojść do rozerwania śruby zaproponowano bezpieczniki eliminujące efekt niebezpiecznego odrzutu końca rozerwanej śruby z nakrętką do wyrobiska. Przeprowadzone badania nowych rozwiązań sposobu zabezpieczenia śrub strzemion stosowanych na złączach obudowy górniczej dla zabezpieczenia ich przed dynamicznym przemieszczeniem się rozerwanych końcówek do przestrzeni wyrobiska w pełni potwierdziły ich skuteczność.

3. Badania zabezpieczonych końców śrub strzemion za pomocą bezpiecznika cięgnowego wykazały, że ogranicza on dynamiczne przemieszczanie się rozerwanego końca śruby z nakrętką na odległość nie przekraczającą 100 mm od powierzchni strzemienia. W przeprowadzonych eksperymentach rozerwana część śruby wraz z nakrętką była uchwycona przez cięgno bezpiecznika.

4. Badania zabezpieczonych końców śrub strzemion za pomocą bezpiecznika jarzmowego wykazały, że ogranicza on dynamiczne przemieszczenie się rozerwanego końca śruby z nakrętką przy wystąpieniu przemieszczeń nie przekraczających 30 mm od powierzchni strzemienia.

5. Badania potwierdziły skuteczne rozpraszanie przez bezpieczniki energii rozrywanych śrub.

Literatura

1. Brodny J.: Identyfikacja parametrów pracy złącza ciernego stosowanego w górniczej obudowie podatnej wyrobisk korytarzowych. Monografia. Wydawn. Politechniki Śląskiej, Gliwice 2012.
2. Brodny J.: Frictional joint with the resistance wedge. Monografia, Wydawn. Politechniki Śląskiej, Gliwice 2011.
3. Głuch P.: Badania porównawcze nośności na rozciąganie wybranych strzemion obudów górniczych Konferencja pt. Problemy utrzymania wyrobisk korytarzowych. Nowoczesne Technologie Górnicze 2006, Ustroń 2006.
4. Głuch P., Straś J. R., Barecki Z.: Zabezpieczanie śrub strzemion obudowy górniczej przed dynamicznym odrzuceniem zerwanej śruby do przestrzeni wyrobiska. Mat. V Konferencji nauk.-szkoleniowej pt. Problemy współczesnego górnictwa. Wyd. GIG, Katowice 2012.
5. Głuch P.: Raport z badań bezpieczników śrub strzemion obudowy górniczej. Katedra Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Zarządzania Ochroną Powierzchni w Politechnice Śląskiej w Gliwicach. Gliwice 2010 [niepublik.].
6. Głuch P., Szczepaniak Z., Wojtusiak A.: Ocena bezpieczeństwa użytkowania wyrobisk KWK "Bogdanka" wykonanych w obudowie V36 ze strzemionami SD. Praca NB-92, Katedra Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Zarządzania Ochroną Powierzchni, Wydział Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej, Gliwice 2006 [niepublik.].
7. PN-G-15000-05:1992. Obudowa chodników odrzwiami podatnymi z kształtowników korytkowych. Odrzwia łukowe otwarte. Badania stanowiskowe.
8. PN-G-15000-9:1998. Obudowa chodników odrzwiami podatnymi z kształtowników korytkowych. Kształtowniki korytkowe proste. Próba statyczna zginania.
9. PN-G-15000-10:1987. Obudowa chodników odrzwiami podatnymi z kształtowników korytkowych. Strzemiona. Badania wytrzymałościowe.
10. PN-G-15000-11:1991. Obudowa chodników odrzwiami podatnymi z kształtowników korytkowych. Kształtowniki korytkowe proste. Badanie złącz.
11. PN-G-15011:2011. Obudowa chodników odrzwiami podatnymi z kształtowników korytkowych --Strzemiona.
12. PN-EN-20898-2:1998. Własności mechaniczne części złącznych. Nakrętki z określonym obciążeniem próbnym. Gwint zwykły.
13. PN-EN ISO 898-1:2009. Własności mechaniczne części złącznych wykonanych ze stali węglowej oraz stopowej. Część 1: Śruby i śruby dwustronne o określonych klasach własności. Gwint zwykły i drobnozwojowy.
14. PN-EN ISO 4759-1:2004. Tolerancja części złącznych. Część 1. Śruby, wkręty, śruby dwustronne i nakrętki. Klasy dokładności A, B i C.
15. BIN 21530: 2003-05 Ausbau für den Bergbau.
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Zwiększenie bezpieczeństwa przy stosowaniu strzemion obudowy górniczej

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!