Zjawisko to było i nadal jest obserwowane w większości zagłębi górniczych Europy [6, 13].

Intensywność wypływu gazów kopalnianych jest procesem złożonym, zależnym od wielu czynników, do których można zaliczyć m.in.: zmiany ciśnienia barometrycznego, szczelinowatość górotworu wokół szybu, nieszczelność obudowy szybowej, uwarunkowania hydrogeologiczne, przepuszczalność warstwy podsadzkowej w szybie, przepuszczalność górotworu, itd. [4, 12].

Proces ten moż e prowadzić do prz ejściowych nagromadzeń gazów wewnątrz infrastruktury powierzchniowej (kanalizacja, piwnice itp.), a także w pobliżu zlikwidowanych szybów [2]. Biorąc pod uwagę, że głównym składnikiem może być palny i wybuchowy metan lub/i dwutlenek węgla o działaniu duszącym, takie nagromadzenia (mimo krótkotrwałego charakteru) mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa osób przebywających w potencjalnych mi ejscach w ypływu gazów kopalnianych. Drugim aspektem tak zachodzącego procesu jest niekontrolowana emisja gazów cieplarnianych do atmosfery [11]. Dlatego zlikwidowane szyby górnicze powinny być traktowane jako punktowe źródło emisji wymienionych gazów i podlegać procedurom monitoringu, dokumentowania oraz raportowania [10].

Dla określenia możliwych procedur przeprowadzono m.in. pomiary stężenia dwutlenku węgla wypływającego z wybranego, zlikwidowanego szybu kopalni węgla kamiennego. Jako miejsce badań i przeprowadzania pomiarów wybrano szyb Gliwice II zlikwidowanej kopalni "Gliwice", znajdujący się przy ulicy Bojkowskiej 37 w Gliwicach. Od czerwca 2000 r. szyb ten pełni rolę pompowni głębinowej. Wynika to z konieczności zabezpieczenia przed powstaniem zagrożenia wodnego dla czynnej kopalni "Sośnica-Makoszowy". Podobnych obiektów w Polsce jest 24 [1].

2. Metodyka i wyniki pomiarów

Badania prowadzono w ciągu pięciu dni pomiarowych, pomiędzy lutym a majem 2014 r. Pomiary wykonano za pomocą przyrządu MuliRae Plus IR, opierając się na siatce pomiarowej widocznej na rysunku 2, o rozstawie punktów pomiarowych 3 m. Gęstość siatki i zasięg opracowano na podstawie Polskich Norm PN-EN 15259:2011 [9] i PN-Z-04008-02:1984 [8], a także podręczników analiz środowiskowych [3, 5, 7].

Przyrząd pozostawiono w każdym z punktów pomiarowych na czas dwóch minut. Interwał zapisu danych w przyrządzie został ustawiony na 30 sekund, dlatego z każdego punktu pomiarowego otrzymano cztery wyniki, które następnie uśredniono. Mapę koncentracji dwutlenku węgla wykonano w programie Surfer 8. W tym samym czasie notowano podstawowe dane psychrometryczne powietrza oraz wypływającego gazu: ciśnienie oraz temperatury suchą i wilgotną, a także sprawdzano siłę i kierunek wiatru według danych meteo.gig.