Skomentuj 
Podziel się!
Udostępnij
Twittnij
Wyślij
Drukuj
Ze względów bezpieczeństwa producent, wprowadzając na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego urządzenie przeznaczone do pracy w strefach zagrożonych wybuchem, musi spełniać szereg zasadniczych wymagań zgodnie z „Dyrektywami Nowego oraz Globalnego Podejścia”. Oznakowania takich produktów oraz zabezpieczenia własnych urządzeń opisuje firma FAMUR S.A.
Producent, wprowadzając na obszarze EOG urządzenie przeznaczone do pracy w strefach zagrożonych wybuchem, musi spełnić szereg zasadniczych wymagań wszystkich dyrektyw mających zastosowanie dla danego wyrobu. Aby pomóc producentom spełniać te wymogi, tworzone są tzw. normy zharmonizowane, których zastosowanie daje przywilej domniemanego uznania zgodności z określonym zakresem zasadniczych wymagań. Ich stosowanie nie jest jednak obowiązkowe i producent może w inny sposób osiągnąć i udowodnić zgodność z dyrektywą. Producent potwierdza spełnienie wymagań prawnych sporządzeniem deklaracji zgodności UE, odpowiednio świadectwem zgodności i umieszczeniem na urządzeniu stosownego oznakowania.
Niezbędne oznakowania
Oznakowanie urządzenia przeznaczonego do pracy w strefach zagrożonych wybuchem składa się z oznakowania CE (1), opcjonalnie numeru identyfikacyjnego jednostki notyfikowanej (2) oraz oznakowania specjalnego zabezpieczenia przeciwwybuchowego (3), symboli grup (4) i kategorii urządzeń (5) oraz innych symboli i informacje (6-8) określonych w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Rozwoju z dnia 6 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej (Dz.U.2016, poz. 817). Dokument ten transponuje na grunt prawodawstwa polskiego przepisy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/34/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej. Zob. Multimedia – Oznakowanie 1.
W oznakowaniu urządzeń stosowane są również nawiasy oznaczające urządzenie/obwody towarzyszące (współpracujące i pomocnicze). W szczególnych sytuacjach, gdy urządzenie znajduje się na granicy stref jest to zasygnalizowane w oznakowaniu za pomocą symbolu „/” (np. dla grupy I M1/M2 oraz dla grupy II 1/2).
Oznakowanie CE (1) umieszczane jest w czytelny i widoczny sposób na wyrobie, na wyłączną odpowiedzialność producenta i po przeprowadzeniu pomyślnego procesu oceny zgodności. Producent potwierdza tym samym wykonanie urządzenia zgodnie ze wszystkimi wymaganiami stosownych unijnych przepisów harmonizacyjnych, które mają zastosowanie dla danego produktu. Oznakowanie CE umieszcza się na produkcie, jeżeli jest on objęty unijnym prawodawstwem harmonizacyjnym przewidującym takie oznakowanie. Oznakowania CE nie umieszcza się na urządzeniu zdefiniowanym w dyrektywie 2014/34/UE ATEX jako komponent.
Oznakowanie CE składa się z inicjałów „CE” o określonych wymiarach, formie i proporcji przedstawionej w załączniku nr II do Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r., ustanawiającego wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 339/93. Dokument ten (w rozdziale III) reguluje ogólne zasady dotyczące oznakowania CE. Natomiast zasady umieszczania oznakowania CE na produkcie zostały określone w rozdziale R3 Decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 768/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu, uchylająca decyzję Rady 93/465/EWG.
Jednostki notyfikowane
Za oznakowaniem CE podaje się numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej (2), jeżeli jednostka taka jest zaangażowana na etapie kontroli produkcji producenta urządzenia. Dotyczy to sytuacji, gdy jednostka notyfikowana uczestniczy tylko w fazie produkcji (moduł oceny zgodności A1 i A2) lub w fazie projektowania (moduł B) i w fazie produkcji (moduł C1, C2 następujące po module B) lub w fazie projektu i produkcji (moduły D1,E1, F1, G1, H, H1). Jednostka notyfikowana jest to niezależna, zarówno od producenta jak i konsumenta, instytucja, która pozytywnie przeszła weryfikację kompetencji technicznych przez krajową jednostkę akredytującą - Polskie Centrum Akredytacji, a następnie uzyskała autoryzację właściwego ministra oraz notyfikacje ministra Komisji Europejskiej. Każdej Jednostce Notyfikowanej zostaje nadany numer identyfikacyjny, a wykaz takich numerów jest opublikowany w Monitorze Polskim w postaci obwieszczenia ministra oraz przez komisję Europejską na stronie internetowej NANDO (elektronicznego narzędzia do notyfikacji). Zob. Multimedia – Tabela 1.
Za CE oraz w stosownych przypadkach za numerem identyfikacyjnym jednostki notyfikowanej umieszcza się dodatkowe informacje znakowe przewidziane w dyrektywie 2014/34/UE, które rozpoczyna się od specjalnego oznakowania zabezpieczenia przeciwwybuchowego (3). Następnie podaje się grupę urządzeń (4), określającą miejsce zastosowania oraz jego kategorię (5).
Kategorie i grupy urządzeń
Rozróżnia się dwie grupy: I dla urządzeń pracujących w wyrobiskach podziemnych kopalń i w częściach instalacji powierzchniowych kopalń oraz II dla urządzeń stosowanych w innych miejscach zagrożonych wystąpieniem atmosfery wybuchowej.
Kategoria urządzeń (5) jest zależna od grupy i tak rozróżniamy dla I grupy urządzeń kategorie M1 lub M2, natomiast dla grupy II kategorie 1G, 2G , 3G, 1D, 2D oraz 3D. Kategoria M1 (5) obejmuje urządzenia zaprojektowane i, w razie potrzeby, wyposażone w specjalne, dodatkowe środki zabezpieczenia przeciwwybuchowego, tak aby mogły funkcjonować zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta, zapewniając przy tym bardzo wysoki poziom zabezpieczenia. Urządzenia tej kategorii projektuje się tak, aby były zdolne do działania w atmosferze wybuchowej, nawet w przypadku rzadko występującej awarii tego urządzenia. Zastosowane środki zabezpieczające zapewniają wymagany poziom zabezpieczenia w przypadku uszkodzenia jednego ze środków zabezpieczających poprzez drugi, niezależny środek albo w przypadku wystąpienia dwóch niezależnych od siebie uszkodzeń [5,7,8]. Z kolei kategoria M2 (5) obejmuje urządzenia zaprojektowane tak, aby mogły funkcjonować zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta, zapewniając wysoki poziom zabezpieczenia. W urządzeniach tej kategorii zapewnia się wyłączenia zasilania w przypadku wystąpienia atmosfery wybuchowej. Środki zabezpieczenia przeciwwybuchowego zapewniają wymagany poziom zabezpieczenia podczas normalnego działania tych urządzeń, a także w przypadku trudnych warunków ich eksploatacji, w szczególności powstałych wskutek nieostrożnego obchodzenia się z nimi i zmieniających się warunków środowiskowych [5,7,8].
Na kategorie urządzeń z grupy II (5) składa się cyfra i litera (lub dwie litery). Litera określa rodzaj atmosfery wybuchowej, w której może pracować urządzenie - D (z jez. angielskiego dust – pył) oznacza pyłową atmosferę wybuchową, natomiast G (z jez. angielskiego gas – gaz) gazową atmosferę wybuchową, DG – pyłowo-gazową atmosferę wybuchową. Cyfra informuje o poziomie zabezpieczeń zastosowanych w danym urządzeniu pod kątem możliwości wystąpienia źródła zapłonu – im niższa jest ta wartość, tym niższe jest prawdopodobieństwo, iż dane urządzenie stanie się źródłem zapłonu.
Kategoria 1 obejmuje urządzenia zaprojektowane tak, aby mogły funkcjonować zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta, zapewniając bardzo wysoki poziom zabezpieczenia. Urządzenia tej kategorii są przeznaczone do użytku w miejscach, w których atmosfery wybuchowe są obecne stale lub często w długich okresach. Zapewniają wymagany poziom zabezpieczenia, nawet w przypadku rzadko występującej awarii urządzenia. Zastosowane środki zabezpieczenia zapewniają wymagany poziom zabezpieczenia w przypadku uszkodzenia jednego ze środków zabezpieczających poprzez przynajmniej drugi niezależny środek albo w przypadku wystąpienia dwóch niezależnych od siebie uszkodzeń. [5,7,8].
Kategoria 2 obejmuje urządzenia zaprojektowane tak, aby mogły funkcjonować zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta, zapewniając wysoki poziom zabezpieczenia. Urządzenia tej kategorii są przeznaczone do użytku w miejscach, w których występowanie atmosfer wybuchowych jest prawdopodobne, posiadają środki zabezpieczenia przeciwwybuchowego zapewniające wymagany poziom zabezpieczenia nawet w przypadku częstych zakłóceń lub uszkodzeń urządzeń, jakie bierze się pod uwagę. [5,7,8].
Kategoria 3 obejmuje urządzenia zaprojektowane tak, aby mogły funkcjonować zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta i zapewniać normalny poziom zabezpieczenia. Urządzenia tej kategorii są przeznaczone do użytku w miejscach, w których wystąpienie atmosfer wybuchowych jest mało prawdopodobne, a jeżeli takie wystąpią, to rzadko i tylko w krótkim okresie zapewniają wymagany poziom zabezpieczenia podczas normalnego działania tych urządzeń. [5,7,8].
Urządzenia kategorii 1G przeznaczone są do pracy w strefie zagrożonej wybuchem 0,1,2, kategorii 2G dla strefy 1,2, kategorii 3G tylko dla strefy 2, 1D dla strefy 20, 21, 22; 2D dla strefy 21,22 natomiast kategorii 3D dla strefy 22.
Wymagania normatywne
Druga część oznakowania specjalnego dotyczy wymagań normatywnych. Rozpoczyna się znakiem o określonej formie, składającym się z liter Ex oraz symbolu rodzaju zabezpieczenia (6). Oznacza on, iż dane urządzenie elektryczne odpowiada co najmniej jednemu rodzajowi zabezpieczeń (zestawionych w poniższej tabeli), które są przedmiotem określonych norm serii PN-EN 60079-x. Następnie wyszczególniona jest grupa wybuchowości (7) (dla gazów: II A - grupa propanowa /typowym gazem jest propan/, II B - grupa etylenowa /typowym gazem jest etylen/ oraz II C - grupa wodorowa /typowym gazem jest wodór/; dla pyłów: III A - pyły palne aglomerat lotnych włókien palnych, III B - pyły nieprzewodzące oraz III C - pyły przewodzące; dla urządzeń grupy I nie wyróżnia się grup wybuchowości pozostawia się zapis grupy I) oraz poziom zabezpieczenia urządzenia EPL (8).
Poziomy zabezpieczeń urządzeń EPL (8) oznacza poziom ochrony urządzenia, który zależy od określenia ryzyka formowania się źródła zapłonu i różnych warunków gazowej i pyłowej atmosfery wybuchowej. Poziomy EPL odnoszą się do odpowiednich grup i kategorii urządzeń. Dla kategorii urządzeń 1G mamy poziom EPL oznaczony Ga, dla 1D – Da, dla 2G – Gb , dla 2D – Db, dla 3G – Gc, dla 3D – Dc, dla M1 – Ma, dla M2 – Mb. W przypadku urządzeń grupy II (wg dyrektywy) mamy jeszcze przed poziomem zabezpieczeń podaną maksymalną temperaturę powierzchni podaną jako klasa temperaturowa ( T1- >450 C , T2 – 300..450 C, T3- 200..300 C, T4 – 135..200 C, T5 -100..135 C, T6 – 85..100 C) albo jako konkretna wartość liczbową (7a). Zob. Multimedia – Tabela 2.
Produkty Famuru
Grupa FAMUR wdrożyła serie produktów FAMAC skierowanych do użytku w wyrobiskach podziemnych i w częściach instalacji powierzchniowych kopalń. Urządzenia i systemy są projektowane i wytwarzane zgodnie z wymaganiami stosownych unijnych przepisów harmonizacyjnych, mających zastosowanie dla produktów przeznaczonych do pracy w atmosferach zagrożonych wybuchem. Produkty serii FAMAC zostały zaprojektowane wewnątrz grupy FAMUR - produkcją seryjną elementów elektroniki oraz bieżącym utrzymaniem zajmuje się FAMUR S.A. Elektryka Oddział w Katowicach. Podejście takie umożliwia pełną kontrolę nad wytwarzanymi i eksploatowanymi układami sterowania. Jednym z przedstawicieli produktów serii FAMAC jest moduł uniwersalny I/O typu F3-01Ex wyposażony w 13 uniwersalnych kanałów we/wyj typu DO-DI-AI, kanał przelotowy oraz interfejs szeregowy dwuprzewodowy RS485. Wszystkie sygnały wyprowadzone są przez złącza M12. W produkcie również dostępna jest jedna dławnica M20 służąca doprowadzeniu zasilania modułu i komunikacji z systemem nadrzędnym po magistrali dwuprzewodowej RS485. Zgodnie z wymogami dyrektyw nowego podejścia urządzenie zostało oznakowane cechą: zob. Multimedia – Oznakowanie 2.
Jest to urządzenie górnicze przeznaczone do pracy w kopalni, posiadające przynajmniej dwa niezależne środki zabezpieczenia przeciwwybuchowego zapewniające bardzo wysoki poziom zabezpieczenia ia. Urządzenia te zdolne jest do działania w atmosferze wybuchowej nawet w przypadku rzadko występującej awarii tego urządzenia. Charakteryzują się również takimi środkami zabezpieczenia, że w przypadku uszkodzenia jednego ze środków zabezpieczających, przynajmniej drugi, niezależny środek zapewni wymagany poziom zabezpieczenia ia albo wymagany poziom zabezpieczenia będzie zapewniony w przypadku wystąpienia dwóch niezależnych od siebie uszkodzeń. Urządzenie posiada bardzo wysoki poziom zabezpieczenia Ma. Procedura oceny zgodności wyrobu została przeprowadzona na zgodność z zasadniczymi wymaganiami norm PN-EN 60079-0 oraz PN-EN 60079-11.
Kolejnym urządzeniem przeznaczonym do pracy w górnictwie jest Koncentrator danych typu emDC. Urządzenie to jest elementem systemu monitorowania e-kopalnia, stanowiącego zestaw rozwiązań informatycznych i sprzętowych, który zapewnia agregację, transmisję, wizualizację, archiwizację i analizę danych dla monitorowanych maszyn wraz z generowaniem szczegółowych raportów. System ten pozwala też na integrację z systemami innych producentów. Koncentrator emDC stanowi podziemny węzeł telekomunikacyjny umożliwiający podłączenie wielu systemów teleinformatycznych, o takich interfejsach jak iskrobezpieczna transmisja szeregowa RS422 lub RS485, iskrobezpieczny Ethernet. Koncentrator oznakowano cechą: zob. Multimedia - Oznakowanie 3.
Koncentrator jest urządzeniem w wykonaniu przeciwwybuchowym, przeznaczonym do pracy w kopalni (I grupa). Został skonstruowany do pracy z zewnętrznym źródłem zasilania, które jest automatycznie wyłączane w przypadku wystąpienia atmosfery wybuchowej. Posiada rodzaj budowy przeciwwybuchowej w postaci osłony ognioszczelnej d, której zadaniem jest zapobieganie przeniesienia się wybuchu do atmosfery wybuchowej otaczającej osłonę. Elementy urządzenia mogące wywołać zapłon atmosfery wybuchowej są zamknięte w osłonie wytrzymującej ciśnienie powstające podczas wewnętrznego wybuchu mieszaniny wybuchowej. Koncentrator współpracuje z urządzeniami w wykonaniu iskrobezpiecznym o poziomie zabezpieczenia ia oraz ib. Posiadający wysoki poziom ochrony EPL Mb.
Jednym z dostępnych wyrobów FAMUR przeznaczonym do pracy zarówno w wyrobiskach podziemnych kopalń, jak i w częściach instalacji powierzchniowych kopalń oraz w innych miejscach zagrożonych wystąpieniem atmosfery wybuchowej jest iskrobezpieczny czujnik temperatury B20A. Czujnik wykorzystywany jest w analogowych systemach pomiarowych i sterowania, zgodny jest ze standardem dwuprzewodowej linii analogowej 4-20 mA. Oznakowanie czujnika dla pracy w górnictwie jest identyczne jak modułu F3-01Ex opisanego powyżej. Natomiast dla II grupy urządzenie oznakowano: zob. Multimedia – Oznakowanie 4.
Jest to urządzenie w wykonaniu przeciwwybuchowym, przeznaczone do użytku w zakładach innych niż górnicze, montowane w 1 gazowej strefie zagrożenia wybuchem. Zabezpieczone jest za pomocą iskrobezpieczeństwa ia. Do zastosowania w atmosferze gazowej grupy wodorowej (IIC), ale również dopuszczone dla grupy etylenowej (IIB) i propanowej (IIA). Maksymalna temperatura głowicy czujnika wynosi T4, natomiast przetwornika T6. Poziom zabezpieczenia urządzenia Ga.
Iwona Grad, FAMUR S.A. Elektryka Oddział w Katowicach
Źródła:
1) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiającego wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 339/93.
2) Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 768/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu, uchylająca decyzję Rady 93/465/EWG.
3) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1025/2012 z dnia 25 października 2012 r. w sprawie normalizacji europejskiej, zmieniające dyrektywy Rady 89/686/EWG i 93/15/EWG oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 94/9/WE, 94/25/WE, 95/16/WE, 97/23/WE, 98/34/WE, 2004/22/WE, 2007/23/WE, 2009/23/WE i 2009/105/WE oraz uchylające decyzję Rady 87/95/EWG i decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1673/2006/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG).
4) Obwieszczenie Ministra Gospodarki z dnia 11 marca 2013 r. w sprawie informacji o notyfikowanych jednostkach certyfikujących i jednostkach kontrolujących oraz notyfikowanych laboratoriach
5) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/34/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej.
6) Ustawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz.U. 2016 poz. 542).
7) Rozporządzenia Ministra Rozwoju z dnia 6 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej (Dz.U.2016, poz. 817).
8) Norma PN-EN 60079-0:2013 (EN 60079-0:2012)Atmosfery wybuchowe -- Część 0: Urządzenia -- Podstawowe wymagania
9) Norma PN-EN 60079-0:2013-03/A11:2014-03 (EN 60079-0:2012/A1:2013) Atmosfery wybuchowe -- Część 0: Urządzenia -- Podstawowe wymagania
10) Norma PN-EN 50303:2004 (EN 50303:2000)Urządzenia grupy I kategorii M1 przeznaczone do pracy ciągłej w atmosferach zagrożonych metanem i/lub pyłem węglowym
11) Certyfikaty badania typu WE/UE wspomnianych urządzeń
12) http://ec.europa.eu
13) www.pkn.pl
7
KOMENTARZE (0)
Do artykułu: Oznakowanie urządzeń przeznaczonych do pracy w strefach zagrożonych wybuchem