Nowa kategoryzacja zagrożenia wybuchem pyłu węglowego w podziemnych zakładach górniczych

Nowa kategoryzacja zagrożenia wybuchem pyłu węglowego w podziemnych zakładach górniczych
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

W ramach strategicznego projektu badawczego "Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach", w okresie od września 2011 r. do sierpnia 2012 r. wykonano zadanie badawcze nr 1 "Opracowanie nowej kategoryzacji zagrożeń naturalnych w podziemnych zakładach górniczych wraz z jej doświadczalną weryfikacją", dofinansowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

Zadanie badawcze zostało zrealizowane przez konsorcjum naukowo-przemysłowe, w skład którego weszły ze strony naukowej: Instytut Mechaniki Górotworu PAN, Wydział Górnictwa i Geoinżynierii AGH oraz Główny Instytut Górnictwa, jako lider konsorcjum.

Natomiast ze strony przemysłowej zadanie realizowały: Kompania Węglowa S.A., Katowicki Holding Węglowy S.A., Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. oraz KGHM Polska Miedź S.A.

1. Cel i założenia zadania badawczego

Podstawowym celem zadania badawczego było opracowanie nowej kategoryzacji zagrożeń i zasad zaliczania pokładów (złóż, ich części) oraz wyrobisk górniczych w kopalniach węgla kamiennego, rud metali i soli do odpowiednich stanów zagrożenia tąpaniami, pożarami endogenicznymi, metanowego, wyrzutami gazów i skał, wybuchem pyłu węglowego, działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia, wodnego i radiacyjnego naturalnymi substancjami promieniotwórczymi. Wśród celów szczegółowych wyróżnione zostały, między innymi następujące zagadnienia: - analiza obowiązującej w polskim górnictwie kategoryzacji zagrożeń naturalnych, - analiza zagrożeń naturalnych w górnictwie polskim i innych krajów wiodących w technologiach wydobycia, - opracowanie metodyki zaliczania pokładów (złóż, ich części) oraz wyrobisk do odpowiednich stanów zagrożeń naturalnych, - weryfikacja techniczno-organizacyjnych skutków zastosowania nowej kategoryzacji zagrożeń naturalnych w kopalniach.

Zasadniczym założeniem nowelizacji zasad kategoryzacji naturalnych zagrożeń górniczych było przyjęcie dla wszystkich zagrożeń jednolitej zasady dwustanowej kwalifikacji pokładów (złóż, ich części) oraz wyrobisk górniczych: - pokład (złoże, jego część) lub/i wyrobisko niezagrożone, oraz - pokład (złoże, jego część) lub/i wyrobisko zagrożone danym rodzajem zagrożenia, klasyfikowane do jednej z dwóch kategorii zagrożenia (A lub B).

Ponadto założono, że weryfikacji poddane zostaną definicje używane we wszystkich procedurach związanych z kategoryzacją zagrożeń naturalnych, a sformułowane kryteria klasyfikacji uwzględniać będą aktualne warunki zalegania złóż oraz prowadzenia robót górniczych.

W niniejszym artykule przedstawiono, oprócz propozycji nowej kategoryzacji zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, szczegółową argumentację, jaka była brana pod uwagę przy weryfikacji definicji opisującej to zagrożenie oraz ocenę obowiązującej kategoryzacji tego zagrożenia w zakresie kryteriów klasyfikacji pokładów węgla, wyrobisk górniczych oraz metodyki oznaczeń parametrów.

2. W prowadzenie

Zagrożenie pyłowe, zarówno w aspekcie zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, jak również w aspekcie zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia, należy do podstawowych zagrożeń naturalnych występujących w górnictwie węglowym. Powszechność tego zagrożenia jest tak duża, że swym zasięgiem obejmuje praktycznie wszystkie wyrobiska górnicze, oczywiście z zastrzeżeniem, że poziom zagrożenia w nich występujący jest często bardzo zróżnicowany. Do rejonów, w których poziom zagrożenia pyłowego jest najwyższy, należy zaliczyć rejony ścian wydobywczych, przodków, trasy odstawy urobku, przesypy i wysypy taśmowe, czy też polowe i przyszybowe zbiorniki węgla, czyli tzw. rejony pyłogenne, gdzie wskutek eksploatacji pokładów węgla, transportu urobku i jego magazynowania powstają znaczne ilości pyłu węglowego. Powstały w ten sposób pył unoszony jest prądem powietrza kopalnianego, powodując przenoszenie się drobnych frakcji pyłu na dalsze, często nawet na bardzo odległe od źródeł pylenia odcinki wyrobisk.

Wyniki badań rzeczywistego stanu zagrożenia pyłowego, prowadzone w wyrobiskach górniczych przez rzeczoznawców ds. ruchu zakładu górniczego uprawnionych w tym zakresie oraz przez służby pyłowe kopalń, stanowią podstawę oceny zagrożenia pyłowego w tych wyrobiskach, a tym samym możliwości dokonania właściwej klasyfikacji pokładów węgla oraz wyrobisk górniczych względem tego zagrożenia.

Art. 73 nieobowiązującej już ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze [13] nakładał na przedsiębiorcę obowiązek rozpoznania zagrożeń związanych z ruchem zakładu górniczego oraz podjęcia środków zmierzających do zapobiegania i usuwania tych zagrożeń, a ponadto posiadania odpowiednich środków materialnych i technicznych oraz właściwego zorganizowania służb ruchu do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników i bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego.

W powyższym obowiązku zawiera się również konieczność wykonywania oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego występującego w ruchu zakładu górniczego oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko. Konsekwencją realizacji powyższego obowiązku był wymóg, wynikający z art. 73a ust. 1 omawianej ustawy, w którym wskazywano na konieczność dokonania zaliczenia do poszczególnych stopni (kategorii, klas) występujących w zakładach górniczych zagrożeń naturalnych, w tym zagrożenia wybuchem pyłu węglowego. Art. 73a ust. 2 dawał właściwym organom nadzoru górniczego upoważnienie do dokonywania, w drodze decyzji, powyższych zaliczeń, z zastrzeżeniem możliwości innych rozwiązań przewidzianych w przepisach szczególnych. Z kolei ust. 3 cytowanego już art. 73a nakładał na właściwego ministra obowiązek określenia w drodze rozporządzenia sposobu zaliczania złóż (pokładów), ich części lub wyrobisk do poszczególnych stopni (kategorii, klas) zagrożeń, przypadków, w których zaliczeń może dokonywać kierownik ruchu zakładu górniczego oraz kryteriów oceny zagrożeń naturalnych i szczegółowych zasad zaliczania tych zagrożeń przy uwzględnieniu rodzaju kopaliny, natężenia występowania zagrożeń, przestrzeni występowania zagrożeń oraz rodzaju zakładu górniczego.

Realizacją powyższej delegacji było rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych [9], wraz z późniejszymi zmianami: - rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 października 2003 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych [10], - rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 września 2004 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych [11].

W trakcie realizacji zadania badawczego, tj. z dniem 1 stycznia 2012 r., weszła w życie nowa ustawa - Prawo geologiczne i górnicze [14]. W postanowieniach kolejnych ustępów artykułu 118 tej ustawy: - ujęto konieczność klasyfikacji złóż, pokładów, wyrobisk, ich części oraz innych przestrzeni w zakładach górniczych pod względem występujących w nich zagrożeń naturalnych, - wskazano kierownika ruchu zakładu górniczego, jako właściwego dla dokonywania powyższych zaliczeń, - określono zakres działania rzeczoznawców do spraw ruchu zakładu górniczego, - zobowiązano ministra właściwego do spraw środowiska do określenia w drodze rozporządzenia kryteriów oceny zagrożeń naturalnych, w tym wymagań dokumentacji i opinii rzeczoznawców.

W chwili zakończenia prac nad projektem nowej kategoryzacji zagrożeń naturalnych obowiązujące było nadal cytowane powyżej rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji [9].

3. O cena obowiązującej kategoryzacji zagrożenia wybuchem pyłu węglowego 3.1. Ocena kryteriów klasyfikacji pokładów węgla

Kryterium kategoryzacji pokładów węgla pod względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego jest procentowa zawartość w węglu tych pokładów części lotnych w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej [9].

Pokłady, w węglu których na podstawie badań laboratoryjnych stwierdzano zawartość tych części w ilości mniej szej albo równej 10%, klasyfikowane były jako pokłady niezagrożone wybuchem pyłu węglowego. Przypadki takich pokładów stwierdzano w kopalniach wałbrzyskich Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego. Z chwilą zakończenia eksploatacji węgla w tych kopalniach problematyka klasyfikacji pokładów węgla na zagrożone i niezagrożone wybuchem pyłu węglowego straciła na aktualności, gdyż wszystkie pokłady węgla eksploatowane obecnie w polskich kopalniach zawierają powyżej 10% części lotnych w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej.

Eksploatowane węgle energetyczne (typ węgla 31-33) zawierają powyżej 28% (blisko 40% części lotnych), a węgle koksujące (typ węgla 33-37) powyżej 14% części lotnych (najczęściej ponad 20%). Zawartość części lotnych w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej w węglach brunatnych waha się w granicach od 45 do 70%. Z planów związanych z eksploatacją pokładów węgla (w szczególności węgla kamiennego) w polskim górnictwie wynika, że wszystkie pokłady węgla obecnie eksploatowane oraz przewidziane do eksploatacji w bliższej i dalszej przyszłości będą zawierały zdecydowanie powyżej 10% części lotnych. Zgodnie z obowiązującą aktualnie kategoryzacją pokładów węgla pod względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego są to obecnie i będą w przyszłości wyłącznie pokłady zagrożone wybuchem pyłu węglowego. W związku z powyższym należy stwierdzić jednoznacznie, że utrzymywanie kategoryzacji pokładów węgla w tym zakresie jest bezcelowe.

Klasyfikację pokładów węgla zagrożonych wybuchem pyłu węglowego na pokłady zaliczone do klasy "A" lub "B" tego zagrożenia dokonuje się na podstawie oceny poziomu zabezpieczenia zalegającego pyłu kopalnianego, wynikającego wyłącznie z uwarunkowań naturalnych panujących w wyrobiskach drążonych w tych pokładach [9]. Badania niezbędne do przeprowadzenia powyższej oceny prowadzone są przez właściwych rzeczoznawców do spraw ruchu zakładu górniczego. Ocena ta jednak nie może obejmować wpływu na stan zagrożenia wybuchem pyłu węglowego stosowanych w badanym pokładzie (wyrobisku): procesu technologicznego, ani pyłowej profilaktyki przeciwwybuchowej.

Wartym podkreślenia jest fakt, iż sposób pobierania prób zalegającego pyłu kopalnianego, jak i dobór miejsc pomiarowych jest identyczny jak w przypadku badań mających na celu klasyfikację wyrobisk górniczych.

Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest to, że ocena rzeczywistego stanu zagrożenia wybuchem pyłu węglowego (poziomu zabezpieczenia pyłu) stwierdzona w wyrobisku górniczym jest podstawą klasyfikacji nie tylko tego wyrobiska, ale jest rozciągana na cały pokład węgla lub jego część. W sytuacji, kiedy obowiązuje jednocześnie (równolegle) kategoryzacja względem tego zagrożenia dla pokładów węgla oraz wyrobisk górniczych, a metodyka badań jest niemal identyczna, należałoby rozważyć rezygnację z konieczności zaliczania do klasy "A" lub "B" pokładów zagrożonych wybuchem pyłu węglowego.

Słuszność takiego rozumowania potwierdza również fakt, iż konsekwencje (wymogi pyłowej profilaktyki przeciwwybuchowej) wynikające z zaliczenia pokładu węgla lub wyrobiska górniczego do takiej samej klasy zagrożenia wybuchem pyłu węglowego są identyczne.

Wątpliwości budzi również postanowienie dotyczące naturalnego źródła pochodzenia zabezpieczenia pyłu węglowego przed wybuchem. Zabezpieczenie takie może występować w postaci odpowiedniej zawartości w pyle kopalnianym części niepalnych stałych lub wody przemijającej. W praktyce górniczej spotyka się naturalne zabezpieczenie pyłu węglowego przed wybuchem jedynie w postaci wody przemijającej (naturalne warunki wilgotnościowe panujące w wyrobiskach górniczych, wykraplanie się wody, itp.). Zabezpieczenie pyłu węglowego przed wybuchem przez odpowiednią zawartość części niepalnych stałych może wynikać z zawartości popiołu w węglu (przy wymogu zawartości tych części w wysokości ponad 70% nie mielibyśmy już raczej do czynienia z węglem kamiennym) lub z rozkruszonych w trakcie eksploatacji skał otaczających pokład węgla, ale w tym przypadku na poziom zabezpieczenia miałby wpływ proces technologiczny stosowany w danym wyrobisku górniczym.

Dodatkowym problemem w tym zakresie jest sytuacja, w której podczas oceny zawartości części niepalnych stałych oraz zawartości wody przemijającej w zalegającym w wyrobisku pyle kopalnianym trudno jest ustalić, jaka część części niepalnych stałych i wody przemijającej jest pochodzenia naturalnego, a która część jest wynikiem stosowanego w tym wyrobisku procesu technologicznego lub pyłowej profilaktyki przeciwwybuchowej.

Biorąc pod uwagę wymóg utrzymywania odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pracy w górnictwie, w tym również w zakresie zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, należałoby, co najmniej poddać pod dyskusję sytuację, czy zawężenie możliwości zabezpieczenia pyłu węglowego przed wybuchem wyłącznie do uwarunkowań naturalnych, w celu klasyfikacji pokładów węgla względem tego zagrożenia, nie jest wymaganiem zbyt rygorystycznym. Wydaje się zasadnym twierdzenie, że możliwość stosowania w powyższych przypadkach pyłowej profilaktyki przeciwwybuchowej ("wspomagającej" warunki naturalne) w znacznym stopniu przyczyniłaby się nie tylko do utrzymania, ale nawet do podwyższenia poziomu bezpieczeństwa pracy w górnictwie w zakresie występowania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.

Kwestią formalną jest oczywiście konieczność skorygowania błędu w odniesieniu do definicji przytoczonej w kryteriach klasyfikacji pokładu węgla lub jego części do klasy "A" zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.

Obowiązujący przepis odnosi się do pyłu węglowego zabezpieczonego, a zgodnie z treścią definicji opisujących to zagrożenie, sformułowanych na początku wielokrotnie cytowanego już rozporządzenia [9], przepis powinien odnosić się do pyłu kopalnianego zabezpieczonego.

Ponadto, analizując liczbę zleceń kierowanych do Kopalni Doświadczalnej "Barbara" w zakresie przeprowadzenia klasyfikacji pokładów węgla lub ich części (parceli), należy stwierdzić, że liczba ta ogranicza się rocznie, co najwyżej do kilku przypadków.

3.2. Ocena kryteriów klasyfikacji wyrobisk górniczych

Ocenę kryteriów klasyfikacji wyrobisk górniczych pod względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego należy przeprowadzać w kilku aspektach wynikających z aktualnego brzmienia definicji wyrobiska niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego zawartej w § 2 pkt 25 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych [9]. W § 2 pkt 25 lit. a przyjmuje się, że wyrobiskiem niezagrożonym jest wyrobisko, w którym nie występuje niebezpieczny pył węglowy. Warunek ten odnosi się do sytuacji, w której w danym wyrobisku górniczym zakłada się możliwość wystąpienia pyłu węglowego bezpiecznego, albo niewystępowanie pyłu węglowego w ogóle.

Z doświadczenia w prowadzeniu badań stanu zagrożenia wybuchem pyłu węglowego w wyrobiskach górniczych wynika, że występowanie powyższych sytuacji jest obecnie niemożliwe. Pierwszy przypadek odnosi się do pyłu, który może powstawać z węgla pokładu uznanego za niezagrożony wybuchem pyłu węglowego, czyli sytuacji, która nie zachodzi obecnie w polskim górnictwie (nie eksploatuje się i nie przewiduje się eksploatacji takich pokładów). Drugi przypadek zachodzi w sytuacji, w której w wyrobisku górniczym nie stwierdza się występowania pyłu węglowego w ogóle, co kłóci się z zasadami przyjętymi przez Polską Normę [4]. Przy laboratoryjnym określaniu parametrów pyłu przyjmuje się, że ta część próby pyłu, która ulega spaleniu podczas oznaczania zawartości części niepalnych stałych (oczywiście z pominięciem wody higroskopijnej) traktowana jest jako pył węglowy. W trakcie wieloletnich badań prowadzonych w Kopani Doświadczalnej "Barbara" nie stwierdzono przypadku, w którym zawartość części niepalnych stałych w danej próbie wynosiłaby 100%, a tym samym przyjmowano, choć w bardzo niewielkich ilościach, występowanie pyłu węglowego. W § 2 pkt 25 lit. b rozporządzenia [9] występuje, podobnie jak przy kryteriach zaliczeniowych pokładów węgla, wymóg naturalnego pochodzenia zabezpieczenia pyłu kopalnianego.

Argumentacja dotycząca wątpliwości takiego postanowienia jest identyczna z przedstawioną przy ocenie kryteriów zaliczeniowych pokładów węgla. Kolejnym dyskusyjnym elementem w tej definicji jest brzmienie jednostki intensywności osiadania pyłu podanej, jako "g/m3 na dobę", co jest sprzeczne z definicją intensywności osiadania pyłu podaną w § 2 pkt 22 rozporządzenia, jak i w Polskiej Normie [5], gdzie wielkość tę definiuje się w postaci: masę pyłu węglowego bez części niepalnych stałych, osiadającego na danej powierzchni w ustalonym czasie, wyrażoną w g/m2 na dobę. Co ciekawe, prawidłowe ujęcie tej jednostki zostało zmienione rozporządzeniem zmieniającym z dnia 20 września 2004 r. [11].

Kolejnym zagadnieniem rodzącym czasami pewne wątpliwości jest zagadnienie, czy liczbowe wymagania dotyczące: ilości pyłu węglowego, intensywności osiadania pyłu, zawartości części niepalnych stałych oraz wody przemijającej (przewidziane w § 2 pkt 25 lit. b, c i d ww. rozporządzenia), dotyczą każdej pobranej próby pyłu oddzielnie, czy też stanowią jakieś uśrednienie dla całego badanego wyrobiska. Ostatnią kwestią dyskusyjną w zakresie kryteriów klasyfikacji dla wyrobiska górniczego niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego jest postanowienie o treści "a wyrobiska sąsiednie, mające z nim połączenie (...)". Wydaje się, że takie sformułowanie niepotrzebnie powiela pewne wymogi.

W zakresie brzmienia kryteriów klasyfikacji wyrobisk górniczych lub ich części zagrożonych wybuchem pyłu węglowego, zaliczanych do odpowiedniej klasy tego zagrożenia, mamy do czynienia z sytuacją, która powtarzała się wcześniej, a dotyczącą wymogu naturalnego źródła pochodzenia zabezpieczenia pyłu węglowego przed wybuchem. Argumentacja nad potrzebą odpowiednich w tym względzie zmian w przepisach pozostaje identyczna, jak dla omawianych wcześniej kryteriów klasyfikacji pokładów węgla.

3.3. Ocena metodyki oznaczeń w kategoryzacji zagrożenia wybuchem pyłu węglowego

Kategoryzacja pokładów węgla oraz wyrobisk górniczych względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego oparta jest przede wszystkim na ocenie tego zagrożenia, przeprowadzanej przez właściwego w tym zakresie rzeczoznawcę.

W celu przeprowadzenia powyższej oceny, w wyrobiskach górniczych pobiera się próby zalegającego pyłu kopalnianego oraz prowadzi pomiary intensywności osiadania pyłu. Wyniki analizy laboratoryjnej tych prób stanowią podstawę do sformułowania propozycji klasyfikacji badanych pokładów węgla, czy też wyrobisk górniczych. Sposób pobierania prób (metoda pasowa dla suchych osadów pyłowych, metoda punktowa dla mieszanin pyłowych mokrych, metoda płytkowa dla pomiaru intensywności osiadania pyłu) opisany jest w Polskich Normach [3, 4, 7]. Normy te "dedykowane" są jednak wyłącznie do oceny utrzymania wymogów stref zabezpieczających, dla których podaje się lokalizację punktów pomiarowych (maksymalnie do 200 m), natomiast brak w nich jakichkolwiek wskazań, co do wykonywania innych badań czy pomiarów. Na potrzeby badań prowadzonych w kierunku kategoryzacji pokładów węgla oraz wyrobisk górniczych przyjmuje się pewne zapisy z tych norm. Większość badań prowadzi się jednak opierając się w głównej mierze na doświadczeniu rzeczoznawców.

Bardzo podobnie wygląda kwestia pobierania prób pyłu o różnym stopniu jego zawilgocenia (np. mokry pył kopalniany na spągu wyrobiska, suchy na ociosach).

Osobnym zagadnieniem, na które należy zwrócić uwagę, jest fakt, iż rozporządzenie [9] nie precyzuje kompetencji w zaliczaniu pokładów węgla oraz wyrobisk górniczych do niezagrożonych wybuchem pyłu węglowego (brak jakichkolwiek wskazań w tym zakresie).

4. W eryfikacja definicji opisujących zagrożenie wybuchem pyłu węglowego

Przepisy prawa powinny być proste, jednoznaczne i przejrzyste. Zapewnieniu tych cech prawa służą, między innymi definicje legalne, opisujące podstawowe zwroty i wyrażenia, występujące w tekście prawnym w jego poszczególnych artykułach, paragrafach czy punktach.

Precyzyjne brzmienie definicji stanowi podstawowy warunek jednolitej interpretacji przepisów. Powyższe uwagi odnoszą się również do przepisów prawa górniczego, a szczególnego znaczenia nabierają w przypadku precyzowania kryteriów klasyfikacji zagrożeń naturalnych występujących w podziemnych zakładach górniczych.

Kryteria klasyfikacji zagrożeń naturalnych stanowią podstawę odpowiedniego zaklasyfikowania pokładów węgla, wyrobisk lub pomieszczeń górniczych do odpowiednich klas, stopni czy kategorii tych zagrożeń. Konsekwencją prawidłowej klasyfikacji jest konieczność stosowania wymaganego poziomu działań profilaktycznych, opisanych osobnymi przepisami górniczymi, a tym samym utrzymywanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa pracy w górnictwie. Stąd też, bardzo ważnym jest, by definicje, opisujące odpowiednie stany i poziomy zagrożeń były precyzyjne i jednoznaczne. Ocena stanu zagrożenia wy buchem pyłu węglowego dokonywana jest na podstawie analizy wyników badań laboratoryjnych próbek pyłu, pobranych w wyznaczonych miejscach w wyrobiskach górniczych. Dlatego też definicje opisujące materiał pobierany do badań należą do podstawowych określeń używanych w problematyce dotyczącej tego zagrożenia.

Aktualnie brzmienie definicji pyłu kopalnianego [4, 9] odnosi się do pyłu powstałego podczas robót górniczych oraz w trakcie przeróbki węgla wraz z dodatkiem substancji zabezpieczających przed wybuchem. Jest to definicja opisująca głównie pył zalegający w wyrobiskach górniczych ze względu na podstawowe źródła jego powstawania.

Definicja ta nie ujmuje jednak wszystkich możliwych substancji pyłowych, w pewnych, nieopisanych powyżej warunkach mogących wystąpić w wyrobiskach górniczych. Podana zasada dotyczy również wody, która - pojawiając się w wyrobiskach górniczych - tworzy z zalegającym pyłem specyficzną mieszaninę pyłową. Proponuje się więc zdefiniowanie pyłu kopalnianego jako zastałego w wyrobisku górniczym stanu faktycznego z jednoczesnym wskazaniem na wielkość frakcji pyłowej.

Za pył węglowy w kontekście jego wybuchowości, w bardzo ogólnej definicji [1], przyjęto uważać te frakcje rozdrobnionego pyłu, które biorą udział w wybuchu. Jednak, na podstawie wieloletnich badań nad wybuchowością pyłu węglowego, prowadzonych w Kopalni Doświadczalnej "Barbara", uściślono powyższe stwierdzenie, uznając za pył węglowy te frakcje rozdrobnionego pyłu węglowego, które przechodzą przez sito tkane o oczkach 1 mm. Taka też definicja pyłu węglowego jest aktualnie obowiązująca [9] i nie przewiduje się zmian jej treści.

Pojęcie "wybuchu" jest definiowane w bardzo podobnym brzmieniu w wielu dokumentach, gdzie "wybuch" definiuje się, jako gwałtowną reakcję utleniania lub rozkładu, wywołującą wzrost temperatury i/lub ciśnienia [6]. Wybuch pyłu węglowego jest procesem bardzo złożonym. Dlatego też, w literaturze fachowej publikowanych jest wiele hipotez, niejednokrotnie bardzo dogłębnie starających się opisać teorię wybuchu pyłu węglowego, co na potrzeby nowej kategoryzacji tego zagrożenia byłoby zbyt szczegółowe. Wobec powyższego proponuje się przyjąć do dalszych prac nad nową kategoryzacją zagrożenia wybuchem pyłu węglowego cytowaną powyżej definicję, uzupełnioną o odpowiednie wskazania dotyczące przedmiotowego zagrożenia.

Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego najczęściej opisywane jest, jako zbiór czynników je kształtujących.

Sformułowania definicji odnoszącej się do możliwości powstania i przeniesienia się wybuchu pyłu węglowego, konieczności zaistnienia inicjału wybuchu oraz szeroko rozumianych konsekwencji takiego zdarzenia podjął się W. Cybulski [2], proponując następujące brzmienie definicji: Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego to stwierdzona możliwość powstania i przenoszenia się wybuchu pyłu węglowego, który zapoczątkowany aktywizacją czynnika termicznego powoduje niebezpieczeństwo dla załogi i przerwanie ciągłości ruchu zakładu.

Przytoczona definicja w pełni ujmuje zasadnicze aspekty związane z rozpatrywanym zagrożeniem oraz stanowi podstawę do stopniowania jego natężenia. Pod dyskusję należałoby jednak poddać konieczność występowania w treści definicji odniesienia do czynnika termicznego, który w rzeczy samej jest czynnikiem warunkującym powstanie wybuchu pyłu węglowego, oraz konsekwencji wystąpienia wybuchu w kopalni, gdyż powszechnie wiadomo, iż zaistnienie wybuchu pyłu węglowego w kopalni jest upatrywane w kategorii katastrofy górniczej. Wydaje się więc celowym pominięcie w treści nowej definicji powyższych odniesień i przyjęcie jej w skróconej wersji.

Zdefiniowane powyżej pojęcie pyłu kopalnianego wskazuje na występowanie w wyrobiskach górniczych mieszaniny pyłowej, w składzie której mogą wystąpić pył węglowy, inne substancje pyłowe oraz woda. Odpowiedni stosunek ilościowy wybuchowego pyłu węglowego względem innych substancji, w tym przypadku substancji niepalnych i niewybuchowych, decyduje o rzeczywistym stopniu zabezpieczenia zalegającego pyłu kopalnianego przed możliwością wybuchu pyłu węglowego w nim zawartego. Od wielu lat, w przepisach górniczych funkcjonuje wymóg stosowania pyłu kamiennego oraz wody, jako podstawowych środków pyłowej profilaktyki przeciwwybuchowej. Z uwagi na fakt, iż każdy z tych środków w odmienny sposób zapobiega powstawaniu, możliwości przenoszenia się oraz hamowaniu wybuchów pyłu węglowego, w wymogach przepisów traktowane są one również niezależnie od siebie. W przypadku pyłu kamiennego (także innych pyłów niewybuchowych, np. rozkruszonych skał otaczających pokład węgla, pyłów dymnicowych) zasadniczym parametrem decydującym o jego skuteczności działania, w aspekcie pyłowej profilaktyki przeciwwybuchowej, jest zawartość części niepalnych stałych. Natomiast w przypadku wody, jest nim jej ilość w stosunku do zalegającego pyłu węglowego.

W aktualnie obowiązujących przepisach [9] minimalna zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym zalegającym w wyrobiskach górniczych wynosi 70% lub 80% i uzależniona jest odpowiednio od faktu, czy dane wyrobisko znajduje się w polu niemetanowym, czy w polu metanowym. Z doświadczenia w prowadzeniu badań stanu zagrożenia wybuchem pyłu węglowego wynika, że przepis ten jest prawidłowy i nie wymaga korekty. Sprawa dyskusyjna dotyczy natomiast aktualnie obowiązujących przepisów dotyczących minimalnej ilości wody przemijającej, wymaganej do zabezpieczenia pyłu węglowego przed wybuchem [9]. Według § 2 pkt 23 lit. c rozporządzenia [9] pył kopalniany jest wtedy zabezpieczony, gdy zawiera wodę przemijającą uniemożliwiającą przenoszenie wybuchu pyłu węglowego i całkowicie pozbawiającą ten pył kopalniany lotności.

Dotychczasowe badania z zakresu skuteczności działania wody na wybuchowość pyłu węglowego wskazują jednoznacznie na fakt, iż całkowite pozbawienie lotności pyłu węglowego nie powoduje jednocześnie utraty zdolności wybuchowych tego pyłu. Dopiero zawartość wody w mieszaninie z pyłem węglowym w ilości około 50% jest gwarantem utraty tych zdolności przez pył węglowy.

Wynika stąd jednoznaczny wniosek, że całkowita utrata zdolności lotnych przez pył węglowy (przy zawartości około kilkunastu procent wody) jest wyłącznie warunkiem wstępnym i niewystarczającym do stwierdzenia utraty zdolności wybuchowych pyłu. Innymi słowy, pył węglowy zabezpieczony wodą przed przenoszeniem wybuchu pyłu węglowego na pewno jest pyłem całkowicie pozbawionym lotności. Biorąc pod uwagę powyższe, proponuje się pominięcie tego fragmentu w brzmieniu nowej definicji.

Odpowiedniego skorygowania wymaga również określenie - uniemożliwiającą przenoszenie wybuchu.

Według przyjętej i stosowanej w praktyce Górniczej strategii walki z wybuchami pyłu węglowego funkcjonują tzw. podstawowe linie obrony przeciwko wybuchom pyłu węglowego. Zadaniem pierwszej linii obrony jest niedopuszczanie do powstawania pyłu węglowego oraz jego usuwanie. Celem drugiej linii jest zwalczanie inicjałów wybuchu i możliwości powstania (zapoczątkowania) wybuchu. Zadaniem trzeciej linii jest zwalczanie możliwości przenoszenia się wybuchu w wyrobiskach górniczych, natomiast linii czwartej zatrzymanie wybuchu, czyli ograniczenie zasięgu jego działania. Zgodnie z powyższym, zadaniem substancji zabezpieczających pył węglowy przed wybuchem jest w pierwszej kolejności nie dopuścić do zapoczątkowania wybuchu, a przy braku takiej możliwości uniemożliwić jego przenoszenie w wyrobisku górniczym. Proponuje się więc odpowiednie przeredagowanie aktualnego brzmienia definicji pyłu kopalnianego zabezpieczonego.

Definicja pyłu kopalnianego zabezpieczonego podaje wielkości zawartości w tym pyle substancji niewybuchowych (części niepalne stałe, woda), jakie musi on spełniać, by w problematyce zwalczania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego uznać go za pył, który nie stwarza możliwości powstania i przeniesienia wybuchu pyłu węglowego. Niedotrzymanie któregoś z tych warunku skutkuje uznaniem tego pyłu, jako niezabezpieczonego przed wybuchem.

W treści definicji pyłu kopalnianego zabezpieczonego zawarto nowe pojęcia (części niepalne stałe, woda przemijająca uniemożliwiająca powstanie i przeniesienie wybuchu pyłu węglowego oraz woda przemijająca w pyle kopalnianym), które z przyjętymi założeniami należało również odpowiednio zdefiniować. Zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym jest jednym z podstawowych parametrów opisujących rzeczywisty poziom zabezpieczenia pyłu węglowego przed możliwością powstania i przeniesienia wybuchu pyłu węglowego.

Jest to parametr określany na podstawie odpowiednich analiz laboratoryjnych. Aktualna definicja pojęcia części niepalnych stałych, podana w Polskiej Normie [4], nie wymaga korekty.

Wymogi dotyczące minimalnej ilości wody w pyle kopalnianym, zabezpieczającej ten pył przed możliwością przeniesienia wybuchu pyłu węglowego, zostały podane przepisach górniczych [8], jako wymagania stawiane strefom zabezpieczającym wykonywanym przez zmywanie wodą. Z uwagi na fakt, iż strefy zabezpieczające traktowane są jako odcinki wyrobisk górniczych bezpieczne pod względem możliwości powstania i przeniesienia wybuchu pyłu węglowego należy przyjąć, że zawartość wody w pyle kopalnianym również spełnia warunek odpowiedniego poziomu zabezpieczenia tego pyłu przed wybuchem. Wydaje się więc celowym, by - niezależnie od wymogów dla stref zabezpieczających - sformułować definicję wody (wilgoci) przemijającej uniemożliwiającej powstanie i przeniesienie wybuchu pyłu węglowego.

Niemniej odpowiedniej korekty, podobnie jak to było w przypadku pyłu kopalnianego zabezpieczonego, wymaga stwierdzenie uniemożliwiającej przeniesienie wybuchu pyłu węglowego. Ponadto, ujednolicić należy oznaczenie zawartości wody przemijającej w węglu zgodnie z Polską Normą [7] oraz pominięcie w opisie tego parametru informacji na temat analizy laboratoryjnej.

W codziennej praktyce górniczej, w zakresie zwalczania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego funkcjonuje pojęcie wody przemijającej w pyle kopalnianym, które praktycznie dotychczas nie zostało zdefiniowane. Określenie tego parametru pyłu kopalnianego odbywa się na podstawie wskazań Polskiej Normy [4], postanowienia której narzucają wykonanie stosownych analiz laboratoryjnych, tak jak dla wody przemijającej w węglu. Na etapie przygotowywania nowej kategoryzacji zagrożenia wybuchem pyłu węglowego koniecznym było sformułowanie takiej definicji, która oczywiście powinna być w swoim brzmieniu zbieżna z odpowiednią definicją dla węgla.

W § 2 pkt 25 obowiązującego rozporządzenia [9] funkcjonuje pojęcie wyrobiska niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego. Z uwagi jednak na nowe spojrzenie na kategoryzację zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, według którego odstępuje się od klasyfikowania pokładów węgla pod względem tego zagrożenia, proponuje się dodatkowo objąć tą kategoryzacją szyby (szybiki). Biorąc pod uwagę odmienną specyfikę szybów (szybików) w stosunku do wyrobisk poziomych lub nachylonych przyjęto, by pojęcia definiujące wyrobisko oraz szyb (szybik) niezagrożone wybuchem pyłu węglowego były sformułowane niezależnie od siebie.

W nowym brzmieniu definicji wyrobiska niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego weryfikacji należało poddać zwrot niebezpieczny pył węglowy ujęty w § 2 pkt 25 lit. a rozporządzenia [9], zastępując go sformułowaniem pył węglowy. Konieczność ta wynikała z faktu, iż konsekwencją odstąpienia od kategoryzacji pokładów węgla pod względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego jest rezygnacja z funkcjonowania pojęć pył węglowy bezpieczny oraz pył węglowy niebezpieczny.

Rozróżnienie to wynikało z możliwości zaklasyfikowania pokładu węgla jako niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego, a pył węglowy pochodzący z takiego pokładu był określany właśnie jako pył bezpieczny.

W zakresie treści ujętej obecnie w § 2 pkt 25 lit. b ww. rozporządzenia zaproponowano wprowadzenie zmiany, dotyczącej wykreślenia istniejącego pojęcia pochodzenia naturalnego, określającego źródło pochodzenia części niepalnych stałych. Zmiana ta spowoduje, że o poziomie zagrożenia wybuchem pyłu węglowego w wyrobisku górniczym decydować będą nie tylko uwarunkowania naturalne, ale także stosowana w nich pyłowa profilaktyka przeciwwybuchowa. W tym samym zakresie weryfikacji poddano również opis jednostki intensywności osiadania pyłu, ujednolicając ją zgodnie z odpowiednimi postanowieniami w Polskiej Normie [5]. Zmiana ta polega na zastąpieniug/m3 na dobę zapisem g/m2 na dobę.

Sformułowanie nowej definicji wody przemijającej uniemożliwiającej powstanie i przeniesienie wybuchu pyłu węglowego, opisanej wcześniej, wymusiło konieczność zastąpienia w treścia zawartość wody przemijającej w tym pyle wynosi co najmniej 30% przewidzianej w § 2 pkt 25 lit. d obowiązującego rozporządzenia [9]. Zmiana ta spowoduje, że w tym przypadku obligatoryjny nakaz utrzymywania co najmniej 30%, wody przemijającej w pyle kopalnianym zostanie zastąpiony koniecznością utrzymywania zawartości wody przemijającej w pyle kopalnianym, obliczonej zgodnie z zaproponowaną wcześniej definicją wody (wilgoci) przemijającej uniemożliwiającej powstanie i przeniesienie wybuchu pyłu węglowego, przez co przyczyni się do określania rzeczywistego poziomu zabezpieczenia pyłu kopalnianego wymaganego przy klasyfikacji tego rodzaju wyrobisk górniczych.

Ostatnią, ale oczywistą zmianą, którą należało dokonać w treści tej definicji było wykreślenie określenia "sąsiednie" pozostawiając sformułowanie a wyrobiska mające z nim bezpośrednie połączenie. Bezsprzecznie przepis ten powinien dotyczyć wyrobisk mających bezpośrednie połączenie z rozpatrywanym wyrobiskiem (np. na zasadzie skrzyżowania), a dodatkowe określenie sąsiednie jest niepotrzebne.

Definicja wyrobiska niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego, innego niż szyb (szybik), podaje warunki procentowej zawartości substancji niewybuchowych (części niepalne stałe, woda) w pyle kopalnianym, występującym w tym wyrobisku, oraz warunek odpowiedniej kategoryzacji względem tego zagrożenia wyrobisk mających z nim bezpośrednie połączenie. Stwierdzenie braku możliwości spełnienia powyższych wymagań skutkuje uznaniem tego wyrobiska, jako zagrożonego wybuchem pyłu węglowego.

Aktualnie obowiązujące przepisy górnicze [8] precyzują pojęcie intensywności osiadania pyłu. Na potrzeby nowej kategoryzacji zagrożenia wybuchem pyłu węglowego nie przewiduje się zmian w brzmieniu tej definicji.

Szyby i szybiki należą do jednych z podstawowych wyrobisk ruchowych zakładu górniczego, pomimo to, do chwili obecnej nie są objęte klasyfikacją pod względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego. Skutkuje to tym, że z punktu widzenia obowiązujących przepisów górniczych podlegają one rygorom określonym dla klasy "B" zagrożenia wybuchem pyłu węglowego. Narzucone rygory generują konieczność, w przeważającej mierze nieuzasadnioną, stosowania urządzeń i instalacji elektrycznych o wysokim stopniu ochrony przed wybuchem.

W pracy statutowej GIG [15] zaproponowano kryteria klasyfikacji szybów (szybików) pod względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, wraz ze stosowną metodyką badań, i przy akceptacji Wyższego Urzędu Górniczego prowadzone są badania rzeczywistego stanu tego zagrożenia. Jednak, obowiązujące przepisy górnicze dotyczące klasyfikacji wyrobisk górniczych nie ujmują w pełni odmiennej specyfiki wyrobisk pionowych, jakimi są szyby i szybiki. W konsekwencji pewna liczba szybów (szybików) nie może być obecnie objęta taką klasyfikacją.

Ponadto, konieczność opracowania kryteriów klasyfikacji szybów (szybików) pod względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego wynika bezpośrednio z wymogów przepisów górniczych, wskazujących, by każde wyrobisko górnicze było zaliczone do odpowiedniej klasy tego zagrożenia, względnie do wyrobisk niezagrożonych.

Treść definicji szybu (szybika), jako niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego, zbliżona jest do definicji wyrobiska niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego, uzupełnionej o specyficzne wymogi charakterystyczne dla wyrobisk pionowych. Wymogi te dotyczą konieczności pomiarów intensywności osiadania pyłu w wyrobiskach poziomych mających z szybem (szybikiem) bezpośrednie połączenie (brak możliwości wykonywania takiego pomiaru w szybie, szybiku) oraz wymogów dotyczących budynku nadszybia (forma wyrobiska mającego bezpośrednie połączenie z szybem), w którym na podstawie odrębnych przepisów [12] nie mogą być wyznaczone strefy zagrożenia wybuchem pyłów.

Definicja szybu (szybika) niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego podaje alternatywne warunki procentowej zawartości substancji niewybuchowych (części niepalne stałe, woda) w pyle kopalnianym, występującym w tym wyrobisku, oraz warunek odpowiedniej kategoryzacji względem tego zagrożenia wyrobisk i budynku nadszybia, mających z nim bezpośrednie połączenie, które to warunki szyb (szybik) musi spełniać, by uznać go za niezagrożony wybuchem pyłu węglowego.

Stwierdzenie braku możliwości spełnienia powyższych warunków skutkuje uznaniem tego szybu (szybika), jako zagrożonego wybuchem pyłu węglowego.

5. Propozycja nowej kategoryzacji zagrożenia wybuchem pyłu węglowego Pył kopalniany - mieszanina pyłów występująca w podziemnym wyrobisku górniczym przechodząca przez sito o wymiarach oczek 1 x 1 mm.

Pyl węglowy - ziarna węgla przechodzące przez sito o wymiarach oczek 1 x 1 mm.

Wybuch pyłu węglowego - proces gwałtownego spalania drobnych ziaren węgla wywołująca wzrost temperatury i ciśnienia.

Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego - stwierdzona możliwość powstania i przeniesienia wybuchu pyłu węglowego.

Pył kopalniany zabezpieczony - pył kopalniany zawierający: a) co najmniej 70% części niepalnych stałych w polach niemetanowych, albo co najmniej 80% części niepalnych stałych w polach metanowych, lub b) wodę przemijającą w ilości uniemożliwiającej powstanie i przeniesienie wybuchu pyłu węglowego.

Pyl kopalniany niezabezpieczony - pył kopalniany, który nie spełnia wymagań określonych dla pyłu kopalnianego zabezpieczonego.

Części niepalne stale - pozostałość po spaleniu pyłu kopalnianego w temperaturze (480±10)OC.

Woda (wilgoć) przemijająca uniemożliwiająca powstanie i przeniesienie wybuchu pyłu węglowego

- woda (wilgoć) przemijająca w pyle kopalnianym, w ilości wynoszącej, co najmniej: gdzie poszczególne symbole oznaczają: W - zawartość wody przemijającej, uniemożliwiająca powstanie i przeniesienie wybuchu pyłu węglowego [%], n - zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym [%], Wex - zawartość wilgoci przemijającej węgla (dla węgli pochodzących z różnych pokładów do obliczeń należy przyjąć najwyższą wartość We) [%], Woda (wilgoć) przemijająca w pyle kopalnianym

- część wody (wilgoci) całkowitej zawartej w pyle kopalnianym, którą traci on podczas suszenia do osiągnięcia przybliżonej równowagi z wilgocią powietrza otoczenia.

Wyrobisko niezagro żone wybuchem pył u węglowego, inne niż szyb (szybik) -wyrobisko, w którym: a) nie występuje pył węglowy lub, b) pył kopalniany zawiera co najmniej 80% części niepalnych stałych przy ilości pyłu węglowego poniżej 10 g/m3, a intensywność osiadania pyłu jest mniejsza niż 0,15 g/m2 na dobę, lub c) pył kopalniany zawiera co najmniej 50% wody przemijającej, lub d) pył kopalniany zawiera co najmniej 80% części niepalnych stałych oraz wodę przemijającą uniemożliwiającą powstanie i przeniesienie wybuchu pyłu węglowego a wyrobiska mające z nim bezpośrednie połączenie są wyrobiskami niezagrożonymi wybuchem pyłu węglowego lub zostały zaliczone do klasy "A" zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.

Wyrobisko zagrożone wybuchem pyłu węglowego, inne niż szyb (szybik) - wyrobisko, które nie spełnia wymagań określonych dla wyrobiska niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego.

Intensywność osiadania pyłu - masa pyłu węglowego bez części niepalnych stałych osiadająca na danej powierzchni w ustalonym czasie, wyrażona w g/ m2 na dobę.

Szyb (szybik) niezagrożony wybuchem pyłu węglowego - szyb (szybik), w którym: a) nie występuje pył węglowy lub b) zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym wynosi co najmniej 80% przy średniej ilość pyłu węglowego zalegającego w szybie (szybiku) poniżej 1 g/m3 szybu (szybika) oraz intensywność osiadania pyłu w wyrobiskach, mających z nim bezpośrednie połączenie, w odległości do 5 m od szybu (szybika) jest mniejsza niż 0,15 g/m2 na dobę, c) pył kopalniany zawiera co najmniej 50% wody przemijającej lub, d) pył kopalniany zawiera co najmniej 80% części niepalnych stałych i wodę przemijającą uniemożliwiającą powstanie i przeniesienie wybuchu pyłu węglowego, a wszystkie wyrobiska mające z nim bezpośrednie połączenie są wyrobiskami niezagrożonymi wybuchem pyłu węglowego lub zostały zaliczone do klasy "A" zagrożenia wybuchem pyłu węglowego i w budynku nadszybia, na podstawie odrębnych przepisów, nie zostały wyznaczone strefy zagrożenia wybuchem pyłów.

Szyb (szybik) zagrożony wybuchem pyłu węglowego

- szyb (szybik), który nie spełnia wymagań określonych dla szybu (szybika) niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego.

Miejsca szczególnie zagrożone możliwością powstania i przeniesienia wybuchu pyłu węglowego w wyrobiskach górniczych zagrożonych wybuchem pyłu węglowego:

a) miejsca wykonywania robót strzałowych, b) miejsca mechanicznego urabiania węgla w wyrobiskach eksploatacyjnych oraz w przodkach wyrobisk korytarzowych, c) miejsca nagromadzenia pyłu węglowego w ilości co najmniej 500 g/m3 wyrobiska w pyle kopalnianym niezabezpieczonym na długości większej niż 30 m, w wyrobisku, gdzie eksploatowane są maszyny lub urządzenia elektryczne, d) pola pożarowe, e) zbiorniki węgla, f) składy materiałów wybuchowych, g) strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami, h) wyrobiska o nachyleniu większym niż 10o z czynnym transportem, w których zainstalowane są kable lub przewody elektryczne, z wyjątkiem szybów (szybików), i) ściany podczas zbrojenia i likwidacji.

Kryteria klasyfikacji wyrobisk górniczych oraz szybów (szybików) zagrożonych wybuchem pyłu węglowego:
1. Zaliczeniu do jednej z dwóch kategorii zagrożenia wybuchem pyłu węglowego podlegają: a) wyrobiska, inne niż szyb (szybik) lub ich części w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny oraz wyrobiska podziemne lub ich części w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających węgiel brunatny, b) szyby (szybiki) lub ich części w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny, 2. Do kategorii A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się wyrobiska lub ich części, w których nie występują odcinki z pyłem kopalnianym niezabezpieczonym, dłuższe niż 30 m, a odległość między tymi odcinkami nie może być mniejsza niż 100 m.

3. Do kategorii B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się wyrobiska lub ich części, które nie spełniają wymagań zawartych w ust. 2.

4. Do kategorii A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się szyby (szybiki) lub ich części, w których: a) występuje pył kopalniany zabezpieczony, lub b) średnia ilość zalegającego pyłu węglowego jest mniejsza niż 5 g/m3 szybu (szybika).

5. Do kategorii B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się szyby (szybiki) lub ich części, które nie spełniają wymagań zawartych w ust. 4.

Opinia rzeczoznawcy

1. Uznania wyrobisk lub ich części za niezagrożone wybuchem pyłu węglowego lub ich zaliczenia do kategorii "A" zagrożenia wybuchem pyłu węglowego dokonuje się w oparciu o wyniki badań przeprowadzonych przez rzeczoznawcę do spraw ruchu zakładu górniczego oraz opinię tego rzeczoznawcy.

Dodatkowe postanowienie sformułowane na podstawie uwag Komitetu Sterującego

1. W pokładach zaliczonych do II kategorii zagrożenia metanowego wewnątrz rejonów wentylacyjnych, w których prowadzone jest drążenie wyrobisk lub eksploatacja oraz w wyrobiskach, w których zostały wyznaczone strefy szczególnego zagrożenie tąpaniami oceny stanu zagrożenia wybuchem pyłu węglowego i stosowanej profilaktyki dokonuje rzeczoznawca do spraw ruchu zakładu górniczego.

6. Podsumowanie i wnioski

Analiza obowiązujących definicji opisujących kryteria klasyfikacji pokładów węgla oraz wyrobisk górniczych względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego pozwoliła na sformułowanie wniosków dotyczących błędnych treści, nieścisłości oraz niespójności. Wnioski te stanowiły podstawę do zweryfikowania brzmienia tych definicji, przytoczenia treści definicji z innych aktów prawnych, czy też sformułowania nowych definicji, w oparciu o eksperckie doświadczenie autorów oraz sugestie wynikające bezpośrednio z ruchu górniczego.

Wnioski i spostrzeżenia sformułowane na podstawie szczegółowej analizy: - aktualnie obowiązujących kryteriów klasyfikacji oraz trybu i sposobu zaliczania pokładów węgla i wyrobisk górniczych względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, - zestawionego zbioru aktów prawnych regulujących zagadnienia wskazujące na kluczowe i decydujące o właściwej klasyfikacji parametry oraz - metodyki badań prowadzonych przez właściwych rzeczoznawców, pozwoliły na sprecyzowanie krytycznej oceny tych kryteriów. Ocena wskazała na występujący dualizm klasyfikacyjny w kwestii zaliczania pokładów węgla i wyrobisk górniczych wydrążonych w tym samym pokładzie względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, występujące błędne postanowienie i oczywiste braki, co pozwoliło na sformułowanie propozycji nowej kategoryzacji tego zagrożenia.

Artykuł napisano w związku z realizacją Zadnia nr 1 "Opracowanie nowej kategoryzacji zagrożeń naturalnych w podziemnych zakładach górniczych wraz z jej doświadczalną weryfikacją" (umowa nr SP/K/1/143586/11 z dnia 19 sierpnia 2011 r.) w ramach strategicznego projektu badawczego pt.: "Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach". Artykuł recenzowany
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Nowa kategoryzacja zagrożenia wybuchem pyłu węglowego w podziemnych zakładach górniczych

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!